Bölüm 10: Daha iyi ve hatasız bir araştırmacı gazetecilik için haber merkezlerini organize etmek

Her şey gazete kupürleri dolu bir karton kutu ile başladı. 1947'de Der Spiegel'in kurucusu ve yayıncısı olan Rudolf Augstein, önceden yayınlanmış bir haberin arşivinin toplanması ve korunması gerektiği talimatını verdi.

Bu kutu çok geçmeden yüzlerce ve sonrasında binlerce metre raftan oluşan bir arşiv haline geldi. Devlet daireleri ve diğer kaynaklardan alınan orijinal dokümanlar ile beraber gazeteler, dergiler ve diğer yayın organları sınıflandırıldı. Augstein arşivini, “en ölçüsüz bilgiyi akla getirebilir” diyerek methetti. 2002’de öldü.

Augstein, Almanya’daki herhangi bir yayıncıdan daha fazla, bir arşivin muhafaza edilmesinin gücüne ve değerine, aynı zamanda bunu bir fact-checking süreci için kullanmanın önemine inandı.

1980'lerin sonlarına doğru, Spiegel'in arşivi tamamen kağıt tabanlıydı. 1990’ların başından itibaren, geleneksel arşivler sanal alana doğru genişledi. Bugün, Der Spiegel’in Dijital Arşiv Sistemi’ne (Digas) her hafta 60 bin yeni makale ekleniyor. Bu bilgi, düzenli olarak gözden geçirilen ve tüm ulusal Alman basını ile birlikte çeşitli uluslararası yayınları içeren 3 yüzden fazla kaynağın verilerinden toplanmaktadır. Digas hala 100 milyondan fazla metin dosyası ve 10 milyondan fazla illüstrasyon içeriyor.

Arşivden dokümantasyon departmanına

Bir hata, Der Spiegel'in fact-checking’in gerekli olduğunu anlamasına neden oldu. Bir arşiv görevlisi, daha önce basılan bir makalede ciddi bir hata olduğunu söylediğinde, Augstein sertçe yanıtladı: "Bir dahakine daha erken kontrol et.”

Bu noktadan sonra fact-checking, arşiv çalışanlarının görevlerinin bir parçası oldu. Haziran 1949’da Spiegel, tüm gazeteciler için, her gerçeğin kontrol edilmesi gerekliliğini belirten bir rehber yayınladı. Rehberde şöyle deniyor:

Spiegel, günlük basından daha fazla kişisel, daha samimi ve daha fazla arkaplan bilgisi içermeli… Spiegel'in kullandığı ve yayınladığı tüm haberler, bilgiler ve olaylar mutlaka doğru olmalı. Haberin her parçası ve her unsuru, haber personeline geçmeden önce ayrıntılarıyla kontrol edilmelidir. Tüm kaynaklar tanımlanmalıdır. Şüphede kalındığında, yanlış haber yapma riskine girmektense, o bilgiyi kullanmamak daha iyidir.

1950'lerde derginin şef editörü olan Hans D. Becker, geleneksel bir arşivden dokümantasyon departmanına geçişi anlattı.

“Aslında, haber kütüphanesinin sadece bilgi toplaması (çoğunlukla gazete küpürleri şeklinde) gerekiyordu” dedi. "Daha derine dalıp, belli belirsiz gözüken bilgiyi ortaya çıkarmaya başladığımızda bilgi toplama süreci araştırma yoluyla gerçekleşmeye başladı. Bir haber merkezinin 'savaş alanına benzer kaos ortamında' haber yapmak için bilgiyi araştırma ve toplama işi, toplanan bilginin sömürülmesi ve bilginin, iddia edilen şeyin kanıtlanması için toplanması işine dönüştü."

Spiegel bugün nasıl fact-checking yapıyor?

Bizim deyişimizle The Dok bugün "referats" denen, haber departmanında politika, ekonomi, kültür, bilim vb. gibi çeşitli departmanlara karşılık gelen bölümlere ayrılır. Yaklaşık 70 "dokümantasyon gazetecisi"ni istihdam ediyor. Bunlar, kendi alanlarında genellikle doktora sahibi olan biyologlar, fizikçiler, avukatlar, ekonomistler, işletme yönetimi uzmanları (MBA), tarihçiler, İslam bilimcileri, askeri uzmanlar ve daha fazlası.

Onlar, konu ile ilgili araştırma yaparak gazetecilerimizi desteklemek ve gerçekleri kontrol etmekle yükümlüler. Yazarın taslağı düzenlenir düzenlenmez deneme baskısı, ilgili Dok-Referat’a transfer edilir. Sonra fact-checking başlar.

Spiegel, fact-checking için çok spesifik ve detaylı ilkelere sahiptir. Bu süreç aynı standardı tüm işe uygulamamızı garanti eder ve ana unsurları ya da hikayenin farklı açılarını gözden kaçırmamamıza yardımcı olur. Dok-Referatlar, standartlarımıza bağlılığı garanti eden bir tutarlılık seviyesi yaratarak taslaklarda aynı işaretlemeleri kullanır.

Bu yaklaşım herhangi bir hikayeye uygulanabilir ve özellikle en yüksek standartları karşılaması gereken işleri araştırmada yararlıdır.

Rehberimizin bazı temel öğeleri:

• Yayınlanacak olan her unsurun, eldeki kaynaklara ve mevcut olan zamana bağlı olarak, kendi içinde ve bağlamında doğru olup olmadığı kontrol edilecek.

• Her doğrulanabilir bilgi kırıntısı vurgulanacak.

• Açıklamaları doğru, yanlış, doğrulanamaz olarak işaretlemek için standart imler kullanılacak.

• Doğru bilgiler ve rakamlar kontrol edilecek. Düzeltmeler gerekliyse, standart düzeltme işaretleri kullanılarak kırmızı mürekkeple kenarına işaret koyulacak.

• Doğrulamaların ve düzeltmelerin kaynağı tam olarak verilmeli.

• Yazar(lar) tarafından kontrol edilen doğrulamalar kabul edilecek, diğerleri “n.a” (not accepted - kabul edilmedi) olarak işaretlenecek.

• Bir taslağı doğrularken, başka kaynaklar ve mümkünse yazarın kullandığı kaynaklardan daha doğru kaynaklar kullanılmalıdır.

• Açıklama, yalnızca güvenilir kaynaklar veya uzmanlar tarafından teyit edildiğinde doğrulanmış kabul edilir.

• Araştırmanın bir bölümü yazarın açıklamasıyla ters düşüyorsa, taslak üzerindeki çalışma sırasında yazar bundan haberdar edilmelidir. Bir gerçek doğrulanamazsa, yazar da bilgilendirilmelidir.

• Bir makalenin konusu olan bir gazetecinin kaynağına, yalnızca yazarın izni ile ulaşılabilir. (Pratikte gerçekleri kontrol etmek için genellikle kaynaklarla konuşuruz.)

• Karmaşık bölümler konuyla ilgili uzmanlaşmış dokümantasyon departmanı tarafından iki kez kontrol edilecek.

• Bazen eldeki kısıtlı zaman önceliklerin belirlenmesi gerektiği anlamına gelir. Bu gibi durumlarda, özellikle fact-checker’ın öncelikli sorumluluğu olan bilgiler, ilk olarak kontrol edilmelidir:

  • Saatler ve tarihler doğru mu?
  • Metin kendisi ile çelişiyor mu?
  • İsimler ve görevler/işler doğru mu?
  • Alıntılar (ifade tarzı ve kaynak olarak) doğru mu?
  • Kullanılan kaynaklar ne kadar güncel ve güvenilir?

Yukarıdaki liste, fact-checking için kısıtlı zaman olduğunda, bir makalede doğrulanması gereken en kritik unsurları içerir. Buna benzer bir dokümantasyon departmanı bulunmayan haber merkezlerinde, gazetecilere ve editörlere yayından önce herhangi bir hikayede bu maddelerin hepsini iki kez kontrol etmeleri gerektiği vurgulanmalıdır.

Kaynakların Değerlendirmesi

Fact-checking, bir haber taslağını yazar tarafından sağlanan araştırma materyalleriyle karşılaştırarak başlar. Fact-checker daha sonra, birbirinden bağımsız ek kaynaklar toplayarak gerçekleri ve iddiaları doğrulamaya çalışır. Çok önemli pasajlar için, neyin daha öznel ya da yanlı bakış açısı olduğunu ve neyin genel olarak kabul edildiğini ve inanıldığını incelemek amacıyla fact-checker çok çeşitli kaynaklardan faydalanır. Neyin gerçek, neyin tartışmalı olduğunu veya bazen neyin bir efsane olduğunu ortaya çıkarırlar.

Digas veritabanımızı, konu ile ilgili güvenilir kaynakları ortaya çıkarmak için kullanıyoruz. Ayrıca kendi alanlarında ilgili gazeteleri, dergileri, çalışmaları, blogları vb. günlük olarak incelemek her Spiegel fact-checker’ının sorumluluğudur. Bu, ilgili konularda güncel bilgi sahibi olmalarını ve farklı kaynakların güvenilirliğini bilmelerini sağlar.

Bu alan uzmanlığı modeli, kaynakların güvenilirliğini değerlendirirken gereklidir. Bununla birlikte, kaynakları değerlendirirken izlenebilecek bazı genel kurallar var:

• Orijinal belgeleri tercih edin. Bir akademik çalışma alıntılanıyorsa, orijinal tam metni bulun. Şirket kazançları aktarılıyorsa, şirketin mali durumunu öğrenin. Orijinal doküman bulunduğunda, basın özetlerine ve basın bültenlerine cevap vermeyin.

• Gerçek ile fikir ayırdımını yapan, işlerinde gerçekleri toplayan kaynakları tercih edin.

• Sağladıkları bilginin kaynağını açıkça gösterebilen kaynakları tercih edin. Bu size bilgiyi doğrulama imkanı sağlayacak. (Anonim kaynaklara aşırı derecede güvenen medya organları ya da diğer kuruluşlar dikkatli kullanılmalıdır.)

• Ana unsurlarla ilgili fiili hatalar yapan ya da bir konuyla ilgili temel kavramları karıştıran kaynaklara dikkat edin.

Kontrol edilmiş taslak örnekleri

Bir makale Spiegel'de kontrol edildikten sonra, dokümantasyoncu ve yazar, nihai versiyon kabul edilene kadar olası düzeltmeleri tartışırlar. Yazar taslak için düzeltmeler yapar. Fact-checker düzeltmeleri ikinci kez denetler ve ayrıca bu arada yapılmış olabilecek diğer değişiklikleri kontrol eder.

Notlar kolaylıkla okunabilir. Kaynaklara işaret edilmiş. Her satır doğrulandı/muhtemelen doğru/doğrulanamaz olarak işaretlenmiş. Düzeltmeler kırmızıyla yapılmış.
Bir kısmı okunabilir değil. Çok karışık. Kaynak: Google Earth. Kontrol örneği: hesaplama: 3,14 akre = "iki futbol sahası büyüklüğü"?
Okuması çok zor. Ne nereye gidiyor?

Doğruluk, iyi gazetecilik ve objektif habercilik için temel ön şarttır. Gazeteciler kasıtlı olarak ya da kasıtlı olmadan hata yapar. Hatalar, gazeteciliğin en değerli erdemine zarar verir: güvenilirlik. Bu ne de olsa gazetecilerin haberciliklerini ayırt etmek için en sıklıkla başvurdukları niteliktir.

Hataların olasılığını azaltmak için bir yöntem doğrulamadır, yani gerçekleri yayınlamadan önce kontrol etmek.

Hamburg Üniversitesi'nde 2008 yılında Der Spiegel'de yalnızca bir sayıda yayınlanan makaleler, üzerine dokümantasyon departmanı tarafından yapılan tüm düzeltmelerin sayıldığı bir tez yayınlandı. Toplam düzeltme sayısı bin 153'tü. Yazım ve biçimle ilgili düzeltmeleri hariç tutsak bile, 449 hata ve 400 belirsiz pasaj vardı, bunların yüzde 85'inden fazlası alakalı veya çok alakalı olarak dikkate alındı.

• < Önceki
• Vaka Çalışması 1: Rio’da bir eylemcinin masumiyetinin kanıtlanmasına yardımcı olmak için cep telefonuyla çekilmiş 324 bin karelik videoyu tarama