Vaka Çalışması 2: #OttawaSaldırısı olayına ait kritik bir delilin kaynağını bulma
Micah Clark özel bir açık istihbarat ajansı ve siber güvenlik sağlayıcısı olan SecDev şirketinde Görev Yöneticisi olarak çalışıyor. 22 Ekim 2014'te Ottawa'da yaşanan olaylar başladığında Micah görevi gereği SecDev'in çalışmalarını bu olayları anlamaya, saptamaya ve çözümlemeye yönlendirdi. Micah sıradan günlerde hükümete ve Kanada, ABD ve İngiltere'deki kurumsal müşterilere analitik ürünler sunan ve analistler, geliştiriciler ve görselleştiricilerden oluşan bir ekibi yönetiyor.
Eski bir Rus deyişi "Korkunun gözleri büyüktür, olmayan şeyleri görür" der.
Bu da korkunun büyük gözleri ve olmayan şeylerle ilgili bir hikâye.
22 Ekim 2014 sabahı 9:50 sularında, Michael Zehaf-Bibeau adlı kişi Ottawa'daki Kanada Savaş Anıtı'nı koruyan bir askeri öldürdü. Hollywood filmlerini andıran bir sahneyle, Zehaf-Bibeau meclisin koridorlarına girerek saldırıya devam etti ve sonunda öldürüldü.
Bundan iki gün önce, daha önceleri Kanada güvenlik güçlerinin dikkatini çekmiş bir kişi aracı ile kasten çarptığı Kanadalı bir askeri öldürmüştü. Parlamento Binası'nın bulunduğu bölgede gerçekleşen sonraki silahlı çatışma Kanadalıları endişelendirdi. Bu bir terör saldırısı mıydı? Saldırganın amacı neydi? Olayın IŞİD ile ilgisi var mıydı?
Saldırganın saldırı sırasında çekilmiş bir fotoğrafı IŞİD'le ilgili olduğu iddia edilen bir Twitter hesabında yayımlandığında spekülasyonlar arttı. Diğer Twitter hesapları ve sonunda Kanadalı gazetecilerle Kanada halkı, fotoğrafı ve yayımlandığı IŞİD hesabını hızlı bir şekilde yayarak saldırganla IŞİD arasında tamamen hayali bir bağlantı kurdular.
Ancak tüm bu spekülasyonlar temelde hatalı bir kaynağın kullanılmasından kaynaklanmıştı. Fotoğrafın gerçek menşeinin hikâyesi modern gazeteciliğin yeni normal ölçütü için önemli bir örnek.
Fotoğraf ilk olarak bilinmeyen bir kullanıcı tarafından Ottawa emniyetine gönderilen bir tweet ile yayınlandı. Tweet saldırgan hakkında bilgi istemek amacıyla gönderilmişti. Bu olay saat 14:00'dan önce gerçekleşmişti. Montrealli gazeteci William Reymond fotoğrafı bulup ekran görüntüsünü aldı (Reymond Ottawa emniyetine gönderilen tweet için bir bağlantı vermeden olayın haberini yaptı. Haberde belirttiği saat ve içerik kaynağın bu tweet olduğunu gösteriyor). Fotoğraf ve yayımlandığı hesap neredeyse anında silinmişti.
Elindeki bu sıra dışı fotoğraf ve sahip olduğu güvenilirlikle, Reymond fotoğrafı 16:16'da Twitter hesabı @Breaking3zero üzerinden yayımlamadan önce fotoğrafın doğruluğunu araştırmak için iki saat boyunca çalıştı.
Reymond, burada ayrıntılı bir şekilde açıkladığı doğrulama sürecinde güvenlik kamerasından alınan görüntülerdeki adamın yüz özelliklerini, kıyafetlerini ve silahını, saldırının ayrıntılarını paylaşan görgü tanıkları ile görevlilerin verdiği ayrıntılarla karşılaştırdı.
Silahın yanı sıra, iki önemli delil fotoğraftaki adamın bir tanığın tarifi üzerine bir poşu takmış ve bir şemsiye taşıyor olmasıydı. Raporlara göre, saldırgan Savaş Anıtı'na yaklaşırken silahını gizlemek için bir şemsiye kullanmıştı.
Reymond'ın tweet'i şöyleydi:
"İki saatlik doğrulama çalışmasının ardından, bir kaynak bu kişinin saldırgan olabileceğini doğruladı. Dikkatli olun."
Reymond'ın tweetinden hemen sonra, 16:45 sularında, IŞİD'le ilişkili bir Twitter hesabı olan "Islamic Media (İslamcı Medya)" (@V_IMS) fotoğrafı yayımladı. Bu gönderiden sonra bu hesap da askıya alındı ve silindi.
Reymond şunları yazdı: "Yayımladıktan yalnızca yirmi dakika sonra IŞİD'i destekleyen Fransızca hesap fotoğrafı aldı ve yayımladı. Bunun ardından da bazı medya kuruluşları fotoğrafın menşeinin IŞİD olduğuna ilişkin yanlış fikri yaymaya başladı."
Birkaç dakika içinde, bir başka Twitter hesabı @ArmedResearch "#IŞİD'e ait bir hesap ölen #OttawaSaldırısı şüphelisi Michael Zehaf-Bibeau olduğu iddia edilen bir fotoğraf yayımladı. #Kanada" notuyla fotoğrafı tekrar tweetledi.
Kanadalı gazeteciler bu iddiayı doğrulamadan veya @Breaking3zero hesabının güvenilirliğini araştırmadan, @ArmedResearch hesabının fotoğrafın "bir IŞİD hesabından yayımlandığını" belirten iddiasını, beraberinde getirdiği tüm imalarla birlikte benimsediler.
Ancak gerçekler inatçıdır. Hesap askıya alınmadan önce @V_IMS hesabının Twitter sayfasından alınan teknik veriler @V_IMS hesabının fotoğrafı @Breaking3zero hesabından aldığını gösterdi. Aşağıda gri renkle vurgulanmış metin twitter.com/Breaking3zero adresinden alınan orijinal kaynağın URL'sini göstermektedir:
Fotoğrafın Zehaf-Bibeau'nun bir IŞİD hesabından alınmış bir fotoğrafı olduğu iddiası kategorik olarak yanlıştır. Fotoğrafı yayan IŞİD hesabı, fotoğrafa Twitter'da ilk kez yayımlandıktan saatler sonra ulaşmıştır.
SecDev'in IŞİD'in sosyal medya hesapları üzerinde yaptığı bağımsız takip önde gelen IŞİD hesaplarının Ottawa'da yaşanan olaylara Ottawalılardan veya başkalarından farklı tepki vermediğini, saldırı hakkında çelişkili ve çoğunlukla yanlış bilgiler yayımladıklarını göstermiştir. Sosyal medyada IŞİD'in saldırıyı önceden bildiğine veya Zehaf-Bibeau ile herhangi bir şekilde doğrudan bağlantılı olduklarına ilişkin bilgi bulunmamaktadır.
Elbette, IŞİD'in Ekim ayında Ottawa'da gerçekleşen saldırıyla ilişkili olduğunu gösteren bir kanıt hâlâ bulunmamıştır. Ancak mobil teknolojinin ve sosyal medyanın oyunu değiştirme gücünü ortaya koyan inanılmaz bir anda çekilmiş olağanüstü bir fotoğraf var.
Bunun gibi kuvvetli fotoğraflar ve en büyük korkularımız arasında bir bağlantı kurma isteği çok güçlü. Bu isteğe karşı koymak da 21. yüzyıl gazetecilerinin en önemli sorumluluklarından biri.
