Bölüm 2: Çevrimiçi araştırma metodlarıyla bir kişinin kim olduğunu, ne zaman ve nerede olduğunu bulmak

Çevrimiçi araştırma, geleneksel araştırmacı gazeteciler, gazetecilik hocaları ve öğrencileri için çoğu kez zorludur. Web'teki bilgi yanlış, yanlı, eksik ya da bunların hepsi birden olabilir.

Aynı şekilde çevrimdışı dünyada da yanlı olmayan insanlar ya da tamamen dürüst hükümetlerin olduğu saklı bir cennet yok. Dijital olsun ya da olmasın, işin özünde doğru soruları sormak yatıyor. Bu bölüm sizlere gazetecilikteki en büyük üç sorunun cevabını dijitalde bulmak için stratejik tavsiyeler ve araçlar sunuyor: Kim, nerede ve ne zaman?

1. Kim?

Shell petrol şirketinin CEO'su Ben van Beurden'e Google ile bir arkaplan profili yapalım.

1. . Gerçekleri ve fikirleri bulma

"Bu budur" şeklindeki basit bir cümle (İngilizce'de "is" kullanarak) arattığınız kişi ile ilgili ortaya atılan fikirleri ve gerçekleri açığa çıkarır. Karışıklıktan kaçınmak için kişinin şirket ismini veya bildiğiniz diğer detayları da ekleyin ve eklediğiniz kelimelerin birbirlerinden çok da uzakta olmaması gerektiğini Google'a AROUND komutuyla anlatın.

AROUND() komutu BÜYÜK HARFLERLE YAZILMALI. Bu komut iki terim arasında yer alacak maksimum kelime sayısını ayarlamanızı sağlıyor.

2. Diğerleri ne söylüyor?

Yukarıdaki arama Google'a "Shell CEO'sunun adının geçtiği PDF dosyalarını göster ama içlerinden Shell'in sitesinden gelen dökümanları çıkar" diyor. Bu, Google'da arama yaptığınız kişiyle ilgili dökümanları bulacak ancak bu dökümanlar kişinin kendi şirketiyle ilgili olmayacak. Bu da size muhalifler, rakipler veya yanlı insanların aramanıza konu olmuş kişi hakkında neler söylediğini göstermekte yardımcı olacak. Eğer mükemmeliyetçiyseniz şunu aratın:

inurl:pdf "ben van beurden" -site:shell.*

çünkü dosya türü şeklinde görünmeyen ancak linklerde uzantı şeklinde görünen PDF'leri de bu şekilde bulabileceksiniz.

3. Resmi veritabanları

Aynı kişiyle ilgili dünya genelindeki resmi dökümanları aratın. Sonuçları, .gov.uk (Birleşik Krallık) ve ayrıca .gov.au (Avustralya), .gov.tr (Türkiye), .gov (ABD), ve dünyadaki diğer hükümet sitelerinde de arayacaktır. Eğer ülkenizde .gov uzantılı bir web sitesi bulunmuyorsa, bunun için kullanılan yerel bir sözcük ile "site:" operatörünü kullanarak arama yapın. site:bund.de (Almanya) veya site:overheid.nl (Hollanda) örnek olabilir.

Bu sorgulamayla Beurden'in Londra'daki evinin imar iznine rastladık, bu da bizim ev adresi ve diğer detaylara ulaşmamıza yardımcı oldu.

4. Birleşmiş Milletler

Şimdi Birlemiş Milletler'le ilgili herhangi bir örgütü aratıyorsunuz. Bu örnekte, Shell CEO'sunu "Uluslararası Kimyasallar Yönetiminde Stratejik Yaklaşımlar" başlıklı bir belgede buluyoruz. Ve şimdi, CEO'nun isminin tamamını, eşinin ismini ve pasaport numarasını bu aramayı yaptığımızda bulduk. Müthiş!

5. Değişiklikleri bulun

Bu formülle, ismin farklı okunuşlarını kullanan sonuçları da bulabilirsiniz. "Shell" kelimesi içeren belgeleri elde edeceksiniz, ancak bunlar arasında "Ben" önadı geçmeyecek. Bununla, Shell CEO'sunun Bernardus van Beurden. olarak anıldığını da göreceksiniz. (Bir nokta [.] koyarak aratmanıza gerek yok çünkü Google noktalamaları yok sayar). Şimdi a, b, c ve d adımlarını yeni bir isim ile tekrar edin.

2. Nerede

1. Topsy'deki fotoğraf aramasını kullanın

www.topsy.com adresini kullanarak kişinin nerede olduğunu zaman içerisindeki (2), mention'larından (1) ya da Twitter'da başkalarının paylaştığı fotoğraflarına bakarak (3) bulabilirsiniz. Eğer spesifik bir aralığı aratmayı tercih edecek olursanız, "Time Menu" içerisindeki "Specific Range"i tıklayın.

(Bu kitap çevirildiği sırada Topsy kapatılmıştı.)

2. Echosec'i kullanın

Echosec ile sosyal medyayı ücretsiz aratabilirsiniz. Bu örnekte, Shell'in yönetim merkezinin (1) adresini, orada çalışanların (3) son (2) paylaşımlarını bulabilme umuduyla Echosec'te arattım.

3. Google Görseller'deki fotoğraf aramasını kullanın

Tek bir iddialı ifadeyle aradığınız kişi hakkında bildiğiniz her şeyi bir araya getirin. Aşağıdaki örnekte, @MuhajiriShaam (1) olarak bilinen bir cihadçıyı arattım ancak @MuhajiriShaam01 (2) adlı Twitter (3) hesabını arama sonuçlarından çıkarttım. Sadece 25 Eylül ve 29 Ekim 2014 tarihleri arasında (4) hesabından paylaştığı fotoğrafları görmek istedim.

3. Ne zaman

1. Tarih aratma

Yaptığınız aramaların çoğu bugüne ilişkin değil, daha çok geçmiş zamanlara yöneliktir. Bu durumu arama motorunuza her zaman anlatın. Zamanda geriye dönüş yapın.

Hollanda'daki Chemi-Pack adlı kimyasal tesiste çıkan bir yangına bakalım. Yangın 5 Ocak 2011 tarihinde çıktı. Elbette ki tehlikeli kimyasalların o tesiste depolanıp depolanmadığını soruşturmak istiyorsunuz. images.google.com adresine gidin, Chemie-pack (1) yazın ve Ocak 2011 (2) öncesini aratın. Sonuçlar size yangından önce genç itfaiyecilerin şirkete gerçekleştirdikleri ziyarete dair yüzlerce fotoğraf sunuyor. Bazı fotoğraflarda içindeki kimyasalların adlarını varillerin üzerlerinde görebilirsiniz. Bunu yangından önceki günlerde hangi kimyasalların o tesiste depolandığını saptamak için kullandık.

2. archive.org ile eski verileri bulun

Websiteler çoğunlukla yok olurlar. archive.org adlı siteyi kullanarak bu siteleri görüntülemeniz hala mümkün. Bu araç yalnızca görmek istediğiniz websitesinin linkini bildiğinizde çalışıyor. Buradaki problem sıklıkla linkin ortadan kaybolması ve dolayısıyla sizin bu linki bilmiyor oluşunuzdur. O halde, görünürde ortadan kalkan linki nasıl bulacaksınız?

Hadi, Lana Clarkson adlı merhum aktrisin anasayfasını bulmaya çalıştığımızı var sayalım.

Birinci Adım: Bir dizin bulun

Kaybolan sayfaya ait bir kaynak bulun. Bu örnekte, aktrisin Wikipedia sayfasını kullanabiliriz.

İkinci Adım: Dizini zaman makinesine yerleştirin

archive.org'a gidin ve aktrisin Wikipedia sayfasının linkini girin, http://en.wikipedia.org/wiki/Lana_Clarkson. Erişilebilir en eski versiyonu seçin, bu örnekte 10 Mart 2004. İşte anasayfanın http://www.lanaclarkson.com olduğunu söylüyor.

Üçüncü Adım: Orijinal websiteyi bulun

Şimdi linki archive.org'a yazın, ancak linke bir slash (/) çekip bir de yıldız ekleyin. https://web.archive.org/web/*/http://www.lanaclarkson.com/*

Bütün ilgili linkler şimdi görünüyor. Ne yazık ki bu örnekte bu kadarını bulamayacaksınız. Clarkson yalnızca ölümünden sonra ünlü oldu. Clarkson Şubat 2003'te ünlü bir müzik yapımıcısı Phil Spector tarafından vurularak öldürülmüştü.

• Önceki
• Bölüm 3: Çevrimiçi araştırmalar için araçlar ve teknikler