Bölüm 1: Araştırmalarda, açık kaynaklı bilgiyi ve kullanıcı üretimi içeriği kullanma fırsatı

Twitter'da 18 binden fazla takipçisi bulunan @ShamiWitness, İslam Devleti (IŞİD) propogandasının önemli kaynaklarından biri olarak biliniyor. ShamiWitness hesabını inceleyen İngiliz yayıncı Channel 4, bu hesabın attığı tweetlerin, "her ay iki milyonun üzerinde görüntülenerek belki de Twitter'daki en etkili IŞİD yanlısı hesap" olduğunu belirtmişti. Channel 4 aynı zamanda IŞİD'in yurtdışındaki savaşçılarının üçte ikisinin bu Twitter hesabını takip ettiğini bildirmişti.

Channel 4, hesabın arkasında kim olduğunu araştırmak üzere yola çıktı. Ellerinde yalnızca iki şey vardı, hesap ve bu hesaptan atılan tweetler — ShamiWitness hesabının arkasındaki her kimse hiç bir kişisel bilgi ya da bulunduğu yeri işaret edecek hiçbir şey paylaşmamıştı.

Soruşturmayı başlatan Channel 4 muhabiri Simon Israel, haberinde ShamiWitness hesabını kullanan kişiye dair herhangi bir fotoğraf olmadığını belirtti.

Israel “Ama anlar var — hep gizli geziler yaptığı anlar” diyor.

Israel, ShamiWitness hesabını araştırdığında daha önce farklı bir kullanıcı adı olduğunu farketti: @ElSaltador. Hesabın kullanıcı adı, @ShamiWitness olarak değiştirilmişti.

Channel 4 araştırmacıları eski kullanıcı adının başka nerelerde kullanıldığını araştırmak için diğer sosyal ağlarda arama yapmaya başladılar. Bu onları önce bir Google+ hesabına ardından da bir Facebook sayfasına götürdü. Ardından, Hindistan, Bangalore'de yaşayan ve bir şirketin pazarlama yöneticisi olarak çalışan bir kişinin fotoğraflarına ve hakkındaki diğer ayrıntılara ulaştılar. Sonunda kendisine telefonla ulaştıklarında, adam, ShamiWitness hesabının arkasındaki kişi olduğunu doğruladı.

Sonuçta, hikaye Aralık 2014'te yayınlandı. Haberin yayınlanmasından sonra ShamiWitness hesabı tweet atmayı durdurdu.

Channel 4 gazetecilik yaparken, kamuya açık veri ve bilgileri kullanarak IŞİD'in propaganda ve insan devşirme sürecindeki önemli bir kaynağını durdurmuş oldu.

Gazeteciler, insan hakları çalışanları ve diğer herkes, insan hakları ihlalleri davalarından çatışma bölgelerine ve uluslararası yolsuzluklara kadar her konuda eleştirel ve önemli araştırmalar yapıyor. Yaptıkları araştırmalarda, kamuya açık veriler, kullanıcı üretimi içerikler ve diğer açık kaynaklı bilgileri sürekli olarak kullanıyorlar.

Elliot Higgins, açık kaynaklı araştırma projesi Bellingcat için başlattığı Kickstarter kampanyasında şunları yazmıştı:

“İnternet üzerinden herkesin ücretsiz şekilde ulaşabildiği açık kaynaklı bilgi — YouTube, Google Maps, Reddit gibi — HERKESİN sosyal medya yoluyla bilgi toplayabilmesini ve diğerlerini kaynak haline getirebilmesini sağladı. Suriye iç savaşını düşünün, Arap Baharı'nı düşünün.”

İnternette ve veritabanlarında bulunan açık kaynaklı bilginin çokluğu, bugün yapılan herhangi bir araştırmada; bilgilerin arama motorlarında aranmasının, birleştirilmesinin ve doğrulanmasının gerekli olduğu anlamına geliyor. Bu aynı zamanda kaynakları çeşitlendirme, gizli bilgilerin güvence altına alınması, gizli ya da kısıtlı kamusal bilgiye dayanan diğer araştırma yöntemlerinin ayrılmaz bir parçası haline geldi. Açık kaynaklı bilgiyi kullanarak arama, keşfetme, analiz etme ve doğrulama becerilerini sürekli geliştiren gazeteciler ve diğer herkes daha iyi ve daha kapsamlı araştırmalar ortaya çıkaracaktır.

Brown Moses takma adıyla da bilinen Higgins, adanmışlık ve güçlü doğrulama pratikleriyle birleştiğinde açık kaynaklı bilginin ne kadar güçlü olabileceğinin canlı bir kanıtı. Higgins, Suriye'deki çatışmalar ve Ukrayna'da düşen Malezya uçağı konularıyla uluslararası alanda bilinen bir uzman haline geldi. Bunlar yalnızca çokça bilenen iki örnek. Higgins, Bellingcat girişimiyle diğer araştırmacılarla birlikte özgün ve güvenilir araştırmalar yapmaya devam ediyor.

Şubat 2015'te Bellingcat, Ukrayna'daki çatışmalarda kullanılan araçların izini sürecek bir proje başlattı. İnsanları, çatışma bölgesinde bulunan askeri araçların görüntülerini ve fotoğrafları sosyal medya ve diğer araçlar üzerinden kendilerine göndererek yapılan analizlere yardımcı olmaya davet etti. Gönderilen görüntülerle, projenin ilk haftasında daha önce toplanan bilginin iki katına ulaşıldı ve araç veri tabanına 71 yeni veri eklendi. Bunlar, halka açık kaynaklardan derlenen fotoğraflar, videolar ve diğer kanıt parçalarıydı ve çatışmanın hikayesini hiç kimsenin anlatamadığı şekilde anlatıyorlardı.

Hepsi açık kaynaklı bilgi ve kullanıcı üretimi içerik sayesinde. Bu el kitabında yer alan bölümler ve vaka çalışmaları, Afrika'daki araştırmacı gazetecilerin ve Uluslararası Af Örgütü ve WITNESS gibi grupların, dolandırıcılığı ve savaş suçları belgelerini ortaya çıkarmak, aynı zamanda mahkemede haksız yere suçlananların kendilerini savunmasına yardımcı olmak için kullandıkları materyallerden oluşuyor.

Orijinal Doğrulama El Kitabı'nın devamı niteliğindeki bu rehber; gazetecilere, insan hakları uzmanlarına ve diğerlerine, araştırma projelerinde, açık kaynaklı bilgileri ve kullanıcı üretimi içeriği doğrularken ve kullanırken yararlanabilecekleri ayrıntılı bilgiler ve açıklayıcı vaka çalışmaları sunuyor.

Sosyal ağlarda, açık veritabanlarında ve diğer açık kaynaklarda dolaşımda olan çok fazla bilgi var. Böyle bir ortamda gazetecilerin ve diğerlerinin bu bilgiyi etik olarak ve doğru şekilde kullanabilmeleri için bilgiyi araştırmak ve doğrulamak için gerekli bilgi ve donanıma sahip olmaları kritik öneme sahip.

Bu El Kitabı, araştırmalar için çevrimiçi arama ve araştırma tekniklerinin temellerini sunuyor: Kullanıcı üretimi içerik araştırmaları için ayrıntılı teknikler, açık kaynaklı verileri değerlendirme ve doğrulama uygulamaları, fact-checking projeleri için iş akışı tavsiyeleri, araştırmalara kullanıcı kaynaklı içeriği dahil etmeye yönelik etik yaklaşımları özetliyor.

İlk Doğrulama El Kitabı, doğrulamanın esaslarına odaklandı ve kullanıcı üretimi içeriğin, bir haber içeriği için nasıl doğrulandığına ilişkin adım adım, kapsamlı bir rehberlik sağladı. Ona eşlik eden bu El Kitabı, araştırma projelerine yardımcı olabilecek arama, araştırma, fact-checking ve veri gazeteciliği teknik ve araçlarına derinlemesine girmektedir. Her bölüm özünde, kamuya açık kaynaklardan güvenilir bilgiler bulmanızı sağlamakla birlikte, ulaştığınız bilgiyi test etmenize ve doğrulamanıza yardımcı olacak ipuçlarını ve teknikleri sunmaya odaklanıyor.

Son dakika haberlerinde kullanıcı üretimi içeriklerin doğrulanmasında olduğu gibi araştımalar bağlamında da bazı temel doğrulama ilkeleri geçerlidir. Orijinal Doğrulama El Kitabı'nda detayları verilen bu temellerden bazıları şunlar:

• İnsan kaynağı geliştirin.
• İnsanlarla iletişime geçin ve onlarla konuşun.
• Bir şeyler doğru olmak için fazla iyi göründüğünde şüpheci olun.
• Güvenilir kaynaklara danışın.
• Araştırma ve araştırma yöntemlerine, yeni araçlara aşina olun.
• Diğer profesyonellerle iletişim kurun ve onlarla çalışın – doğrulama bir takım işidir.

Orijinal El Kitabı'nda "Doğrulamanın Temelleri" bölümünü yazan gazeteci Steve Buttry, doğrulamanın üç unsurun karışımından oluştuğunu söylüyor:

• Kişinin becerikliliği, ısrarı, şüpheciliği ve yeteneği,
• Bulabildiğiniz ve konuşmaya ikna ettiğiniz kaynakların bilgisi, güvenirliliği ve dürüstlüğü ve sayısı, çeşitliliği ve güvenirliği,
• Belgelendirme.

Bu El Kitabı'nda üçüncü unsurun üzerinde durulmuştur: Belgelendirme. Arama motorlarının dökümanları bir araya getirmek için etkili bir şekilde kullanılmasında, önemli kanıtlar için YouTube'a yüklenen videoların incelenmesinde ya da bir kuruluşun elindeki veya veritabanlarındaki bilgilerin değerlendirilmesinde araştırmacının dökümanları edinme ve doğrulama becerilerine sahip olması kritik önemdedir.

Tıpkı insan hafızasının hatalı olduğunu ve kaynakların yalan olduğunu bildiğimiz gibi, belgelerin ve verilerin de her zaman göründükleri gibi olmadıklarını hatırlamak gerekir. Bu El Kitabı, araştırmalarda, açık kaynaklı bilginin ve kullanıcı üretimi içerikten yararlanılması ve doğrulanmasında araştırmacılara yardımcı olurken bu bilgilere ilişkin temel rehberlik ve vaka çalışmaları sunmaktadır.

• Önceki
• Bölüm 2: Çevrimiçi araştırma metodlarıyla bir kişinin kim olduğunu, ne zaman ve nerede olduğunu bulmak