Vaka Çalışması 6.1: Arapça Gramerin Azizliği
Tom Trewinnard sosyal teknoloji alanında kar amacı gütmeden faaliyette bulunan ve iş birlikçi doğrulama aracı Checkdesk projesini geliştiren Meedan'da araştırma ve iletişimden sorumlu yönetici olarak çalışıyor. Kendisine Twitter’da @Tom_El_Rumirumuzundan ulaşabilirsiniz.
M.SH. başlarında Tunus, Mısır ve Libya ayaklanmaları sırasında ‘yurttaş haberciliği’ ve ana akım medya arasındaki dinamikleri inceledikten sonra arkadaşlarıyla birlikte Şabaab Suriyya (Shabab Souria, Suriyeli Gençler) Haber Grubu’nu kurmuştur.
“Suriyeli Gençler” çevrimiçi araçları kullanarak Suriye kaynaklı haberleri derleyen, doğrulayan ve yayınlayan, Suriye’de ve yurt dışında yaşayan Suriyeliler’in oluşturduğu bir iş birliği ağıdır. Üyeler, her gün resmi kaynaklardan ve sosyal ağlardan duyurulan yüzlerce haberi disiplinli bir şekilde yönetilen bir Facebook grubu üstünden ‘kitle kaynak’ yöntemiyle derler, doğrular ve Checkdesk kullanarak Arapça ve İngilizce yayınlarlar.
Checkdesk haber odalarının ve medya kolektiflerinin son dakika haberlerinin dijital medya raporlarını doğrulamak ve yayınlamak amacıyla kullandıkları açık kaynaklı bir platformdur. Checkdesk, Meedan tarafından 2013 Temmuz’unda Ortadoğu’nun önde gelen altı medya partneriyle birlikte, her birinin kendi toplumlarını eğitme, kaynak farkındalığı ve dijital doğrulama yöntemlerini tanıtma amacıyla ayrı ayrı gerçekleştirdiği bir seri atölye ile duyurulmuştur.
5 Aralık 2013'teduyurulan haberleri yalanlamak ve teyit etmek için yapılanlar Suriyeli Gençler’in çalışma yöntemlerinin iyi bir örneğidir. Şam el-‘Uruba adıyla bilinen bir kişi Suriyeli Gençler Facebook grubuna bir YouTube videosu gönderir. Video’da Suyuf-ul-İslam (İslamın Kılıçları) grubunun mensubu olarak tanımlanan sakallı bir adam grubun Seydna ve Deyr Şerubim manastırlarının Hristiyan halkına saldırılar düzenlediğini iddia eder. Sözde saldırıların anlatımı aralara serpiştirilmiş, bir tepenin zirvesindeki binaya ve İsa heykeline verilen zararı gösteren bulanık kliplerle kesilmiştir. Video’yu gruba postalayan El-‘Uruba basit bir soru sorar: Bu video doğru mu yalan mı?
Grup üyelerinden Muhammed Fahreddin (tüm grup üyeleri kimliklerini saklamak için rumuz kullanmaktadır) hemen akabinde gönderdiği yorumda video sunumunu yapan kişinin kolayca göze çarpmayan gramer hatalarının, Arapçayı zarif bir şekilde kullandıkları gözlenen tipik cihadçı profiliyle çeliştiğine işaret eder.
Ebu Nebil rumuzlu bir başka grup üyesi de kullanılan Arapçanın zayıflığı dolayısıyla da anlatıcının kimliğini şüpheli hale getirdiği konusunda hemfikir olduğunu söyler.
Muhammed Fahreddin ve Şamya Sy kaynakla ilgili bir başka önemli bilgi eklerler: Video’yu YouTube’a yükleyen Nizar Neyuf güvenilmezliğiyle meşhurdur. Delilleri ise Neyuf‘un geçmişte ürettiği Esad karşıtı grupları kötülemek için Esad taraftarı rejim propagandalarıdır.
Ebu Kerem El-Farati gruba gönderdiği bir başka mesajda, “Başka hiçbir kaynak tarafından onaylanmıyor,” der.
Hiçbir grup üyesi ne Suyuf-El-İslam ne de başka bir cihadçı grubun Seydna ya da Deyr-Şeribum’daki Hristiyan topluluklara saldırdığını gösteren bir fotoğraf, video kaydı ya da rapor/haber bulamadı.
Suriyeli Gençler gibi gruplar zaman içinde kendi uzmanlık alanlarını geliştirir ve saygınlık kazanırlar. Sy ve El-Farati meşhur hafiyelerden: medyayı özenle taramayla ünlenmeleriyle doğrulama alanında muteber uzmanlar olarak yer ettiler. Videonun kaynağının güvenilir olmadığına onların işaret etmiş olması bu bulguya ağırlık kazandırdı.
Nihayetinde videonun sahte olduğuna karar vermek üç saatten az aldı. Grup üyelerinin deneyimlerini bir araya getirerek destekleyici başka delillerin varlığını kontrol etmek, kaynağın güvenilirliğini sorgulamak ve videonun gerçekliğini tespit etmek üzere içeriğini incelemek mümkün hale geldi.
Yedi grup üyesinin iş birliğiyle video yalanlandı. Video göründüğü gibi kabul edilseydi sahte içerik devam etmekte olan propaganda savaşına katkıda bulunacak ve sadece Suriye’de yaşayan sivilleri değil yurt dışındaki politikacıları da etkileyecekti.
Grup üyelerinden birinin yazdığı gibi, “Bunun yalan olduğunu biliyoruz ancak batı medyası gerçekmiş gibi algılayacaktı.”
Bütün bunlar uluslararası askeri müdahale olasılığının gerçeğe çok yakın olduğu zamanlarda gerçekleşti. Videonun yalanlanması bu nedenle çok önemliydi. Sosyal medyanın Suriye’deki çatışma halinde ne kadar kritik bir hale geldiğinin de kayda alınmasını sağladı.
