Μελέτη Περίπτωσης 1.1: Ξεχωρίζοντας τη φήμη από το γεγονός σε μια ζώνη συγκρούσεων στη Νιγηρία
Η Stéphanie Durand διευθύνει στρατηγικές συνεργασίες με μέσα ενημέρωσης και μια σειρά από προγράμματα στη United Nations Alliance of Civilizations («Συμμαχία των Πολιτισμών» του ΟΗΕ) στη Νέα Υόρκη. Είναι υπεύθυνη για την οργάνωση εκπαιδεύσεων σε μέσα, τη σύγκληση συναντήσεων ανάμεσα σε ειδικούς και συντάκτες, την ανάπτυξη πολυμεσικών προγραμμάτων, τη διεξαγωγή παροχής υπηρεσιών σε ιστοσελίδες ειδικών και τη διαχείριση ενός χαρτοφυλακίου με περισσότερους από 80 εταίρους. Παλαιότερα, δούλεψε στο Ινστιτούτο Sciences Po Paris ως αναπληρώτρια διευθύντρια του Αμερικανικού Κέντρου και στη συνέχεια στο Ίδρυμα μεταπτυχιακών σπουδών δημοσιογραφίας, όπου ανέπτυξε τη διεθνή στρατηγική. Γάλλο-γερμανικής καταγωγής, κατέχει B.A./M.A από το Ινστιτούτο Sciences Po Paris καθώς και M.Sc. από το London School of Economics στις διεθνείς σχέσεις. Διατηρεί λογαριασμό στο Twitter στο @steffidurand.
Η περιοχή Jos στην Κεντρική Νιγηρία είναι παραδοσιακά γνωστή ως «Το Σπίτι της Ειρήνης και του Τουρισμού». Σήμερα, και για κάποιο καιρό ακόμα, αποτελεί το κέντρο ενός διαρκούς πολέμου κατά μήκος θρησκευτικών και σχισματικών γραμμών.
Η πόλη Jos βρίσκεται στα σύνορα βορρά-νότου της Νιγηρίας, καταλαμβάνοντας εδάφη και από τις δυο πλευρές. Το βόρειο τμήμα της χώρας είναι κυρίως Μουσουλμάνοι• ο νότος είναι κυρίως Χριστιανοί.
Η κρίση στην Jos έχει οδηγήσει σε ανησυχητικούς τίτλους όπως, «Ισλαμικοί δράστες σκοτώνουν εκατοντάδες χριστιανών κοντά στην Jos» και, «Οι μουσουλμάνοι σφάζουν χριστιανούς στην Κεντρική Νιγηρία». Οι τίτλοι αυτοί και άλλοι παρόμοιοι παρακίνησαν μερικούς θρησκευτικούς ηγέτες να κατηγορήσουν τα μέσα για υποκίνηση θρησκευτικής βίας εξαιτίας της προκλητικής φύσης των ρεπορτάζ.
Αλλά υπάρχει θανάσιμη βία στην πόλη Jos και ο τύπος πρέπει με ακρίβεια να πει την ιστορία. Για γίνει αυτό, πρέπει να περάσουν από κόσκινο έναν αυξανόμενο αριθμό από φήμες οι οποίες εξαπλώνονται μέσω γραπτών μηνυμάτων, μέσων κοινωνικής δικτύωσης, ιστολογίων -και να είναι προσεκτικοί, ώστε να αποφεύγουν τη δημοσίευση ψευδών πληροφοριών οι οποίες θα ερεθίσουν περισσότερο την κατάσταση.
Οι τοπικοί δημοσιογράφοι είναι επίσης εκτεθειμένοι σε εκφοβισμό, αυτολογοκρισία και φόβο για τιμωρία από τις κρατικές αρχές ή τους ακτιβιστές. Τα διεθνή μέσα αντιμετωπίζουν προκλήσεις από τη μείωση των πόρων που έχει ως αποτέλεσμα να δουλεύουν μόνοι τους οι ξένοι ρεπόρτερ, για να καλύψουν μια ολόκληρη περιοχή.
Αυτό μπορεί να επηρεάσει τις γνώσεις τους όσον αφορά στο τοπικό πλαίσιο και την ευαισθησία τους σε αυτό. Επίσης, αυξάνει την εμπιστοσύνη τους στο περιεχόμενο που συγκεντρώνεται και διανέμεται από τους (συχνά άγνωστους) αυτόπτες μάρτυρες σε κάποιο γεγονός. Οι δημοσιογράφοι πρέπει να είναι προσεκτικοί, να επιβεβαιώνουν ό,τι ανακαλύπτουν καθώς υπάρχει κίνδυνος αύξησης των εντάσεων και δημιουργίας επιθέσεων για αντίποινα που δεν βασίζονται πουθενά παρά περισσότερο σε φήμες.
Τον Ιανουάριο του 2010, όταν τα ειδησεογραφικά δίκτυα ξεκίνησαν να καλύπτουν μια άλλη σημαντική σύρραξη στην περιοχήJos, φήμες ξεκίνησαν να διαδίδονται σχετικά με μαφίες εξοπλισμένες με μικρά και μεγάλα μαχαίρια γύρω από τα σπίτια, τα τζαμιά και τις εκκλησίες. Οι αυτόπτες μάρτυρες ανέφεραν διαφορετικές αιτίες της σύρραξης: Κάποιοι είπαν πως ήταν εξαιτίας της ανοικοδόμησης των σπιτιών που καταστράφηκαν από τις εξεγέρσεις το 2008, άλλοι μιλούσαν για μια μάχη κατά τη διάρκεια ενός ποδοσφαιρικού αγώνα ή το κάψιμο μιας εκκλησίας.
Τα γραπτά μηνύματα επίσης έπαιξαν σημαντικό ρόλο, υποκινώντας άμεσα τη βία με μηνύματα όπως, «σφάξε τους πριν σε σφάξουν αυτοί. Σκότωσε τους πριν σε σκοτώσουν.»
Την ίδια στιγμή, τα ιστολόγια εμφάνιζαν σε τακτικά διαστήματα φωτογραφίες θυμάτων της βίας.
Η διαδικασία της επιβεβαίωσης είναι πιο σημαντική από ποτέ σε μία κατάσταση όπου η εσφαλμένη αντίληψη και ο φόβος διαχέονται σε όλες τις πλευρές. Είναι ουσιαστικό για τους δημοσιογράφους να βγάλουν τους εαυτούς τους έξω από τα πάθη όσων εμπλέκονται και να επιβεβαιώσουν την ακρίβεια των περιγραφών που αφηγούνται ή παρουσιάζουν οπτικά εθνοτική ή θρησκευτική βία. Ξεσκεπάζοντας μια ψευδή φήμη σχετικά με μια δολοφονική βιαιοπραγία ή μια επικείμενη κρίση, κυριολεκτικά μπορεί να σώσει ζωές.
Όπως συμβαίνει και αλλού, τα κοινωνικά μέσα της Jos διαιωνίζουν παραπληροφόρηση, επιτρέποντας την ίδια ώρα σε δημοσιογράφους ως μέρος της δουλειάς τους να ενωθούν και να συναναστραφούν με μέλη από το κοινό. Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης επίσης παρέχουν μια πλατφόρμα για να απαντούν στις φήμες και να επιβεβαιώνουν πληροφορίες που τελικά δημιουργεί την εμπιστοσύνη και την διαφάνεια που είναι απαραίτητα για την αποφυγή της κλιμάκωσης μιας σύρραξης.
Στην Jos, η εφαρμογή της επιβεβαίωσης σε συνεργασία με τον κόσμο, βοηθάει τα Μ.Μ.Ε. να διαδραματίσουν κάποιο ρόλο στη εκτόνωση της έντασης και στον περιορισμό της σύρραξης. Αυτό ενθαρρύνει και οδηγεί σε μια δίκαιη και ακριβή δημοσιογραφική κάλυψη που είναι απολύτως αναγκαία.
Ενώ αυτή δεν είναι σίγουρα η μοναδική αντίδραση που είναι απαραίτητη για να μετριάσει τις εντάσεις, μια τέτοια κάλυψη προχωράει σε μεγάλο βαθμό προς την εξανέμιση του φόβου, της υποψίας και του θυμού που βρίσκονται στην καρδιά των εθνοτικών και θρησκευτικών συρράξεων.
